Restorasyon Forum

Hoşgeldiniz Ziyaretçi. Lütfen giriş yapın veya kayıt olun.

Restorasyon Forum - Reklam Alanı

Gönderen Konu: Safranbolu Evlerinin Mimari Ve İskelet Yapısı  (Okunma sayısı 20033 defa)

0 Üye ve 1 Ziyaretçi konuyu incelemekte.

Restorasyon

  • Restorasyon Forum
  • *****
  • İleti: 824
  • Cinsiyet: Bay
Anadolu gibi tarihin derinlikli yaşandığı, uygarlıkların kesiştiği bir toprak parçasında günümüzde kaybolup giden değerlerin korunması kadar önemine uygun olarak tanıtılması büyük önem taşımaktadır.



Bu çalışmada geleneksel mimari mirasımızda önemli yeri olan geleneksel Safranbolu Evlerinin ahşap iskelet duvarları araştırılmıştır.

Çalışma alanı, Anadolu’nun geleneksel “örnek yerleşme” niteliği taşıyan bölgelerden biri olan ve günümüze kadar önemli değişiklikler geçirmeden gelebilen Safranbolu’da iki ayrı semtte yapılmıştır. Tarihî sit sınırları içerisinde olan bu iki semtin seçilmesinin sebebi Türk toplumunun geçmişini, yapı kültürünü, ekonomisini, yaşam biçimini ve teknolojisini yansıtmasıdır.

Objektif sonuçlara ulaşabilmek örnekler daha sık yerleşme düzeni olan şehir kısmında 30, bağlar kesiminde 20 olacak şekilde ızgara yöntemiyle tespit edilmiştir. Her örnek için ölçme ve röleve çalışmaları sonucunda sayısal verilere ulaşılmıştır. Elde edilen verilerin analizi sonucunda Ahşap iskeletli duvarlar, dolgu malzemesi ve bölge içerisindeki oranları ortaya çıkarılmıştır.
 

Ahşap İskeletli Duvarlar



Ahşap iskeletli duvarlar; yapı yüklerinin duvar bünyesindeki ahşap dikleme ve kirişler aracılığıyla zemine aktarıldığı sistemlerdir.

Dikme aralıkları ve dolgu malzemesi göz önünde bulundurularak yapılan çalışmada dört farklı sistem ortaya çıkarılmıştır.

1. Kerpiç dolma duvarlar

2. Ahşap dolma duvarlar

3. Taş dolma duvarlar

4. Taş-Kerpiç dolma duvarlar


Kerpiç Dolgulu Ahşap İskeletli Duvarlar:



Bu bölgede dikme aralığı en fazla olan sistemdir. Köşe ve pencere kenarlarına kenarlarındaki dikmelerde hem aralık hem de kesit boyutları açısından ölçü birliği vardır. Aralığı 70-75 cm olan dikmelerin kesit boyutları ortalaması 15x11.7 cm’dir. Bu saptamalarda şu sonuca varılmıştır.

Düşey taşıyıcılar arasındaki uzaklık ile dikme kesit boyutları arasında yakın bir ilişki vardır; dikme aralığı arttıkça kesit alanları artmıştır.

Yatay elemanlar (kuşaklamalar, 11x7) sadece pencere alt ve üst kısmında düzenlenmiştir. Yanlamalar (12x9) köşe dikmesinin orta kısımlarından pencere kenar dikmesini keserek alt tabanla birleşir. Özellikle taş dolgulu örneklerde var olan yanlamayı destekleyen ek yanlamalar kerpiç dolgulu sistemlerde söz konusu değildir. Fakat, yatay yüklere karşı etkili olan yanlamalar yatık kullanılarak daha etkili hale getirilmiştir.

Hammaddesi toprak-saman olan dolgu kerpici (yegdane kerpici) boşluğa göre hem yatay, hem de dikey olarak kullanılmıştır. Saptanan kesit boyutları 27x27x10 cm., 27x22x10 cm., 27x13x10 cm.’dir.

İçten ve dıştan sıvanan kerpiç dolgulu duvarlar çalışma kapsamındaki evlerin %54’ünü, dikme aralığı 70-75 cm. olan örnekler ise %25’tir.


Ahşap Dolma Duvarlar:

Taşıyıcı dikmeler arasında dolgu elemanı olarak ahşap kullanılmıştır. Dolgu ahşabı, tahrip olmuş yapıların çatkı elemanların yeniden değerlendirilmesi şeklindedir. Eski yapılardan temin edilen bu yapı gereci, çatkı arasına hiçbir sistemi olmadan en uygun şekilde yatay ve dikey olarak yer almıştır. Bu sistemde düşey taşıyıcılar arasındaki mesafe 40-45, 70-75 cm. gibi değişik ölçülerdedir. Kesit boyutları 13x10 cm. olarak saptanan ahşap dolgulu iskeletli duvarlarda yatay elemanlar sadece kapı ve pencere boşluklarının alt ve üst kısımlarına konulmuştur.

Örnekleri Bağlar bölgesinde saptanan ahşap dolgulu yapılar alan çalışması kapsamında oldukça azdır.

Ahşap dolgulu örneklerden incelemelerde sadece iki örnekle karşılaşılmıştır. Bunun oranı da %4’dür.


Taş Dolma Duvarlar:

Bu sistemde düşey taşıyıcıların sayısı artırılmış, köşe ve pencere kenarına gelen dikmelerin dışında kalan ara dikmelerin kesit alanları azalmıştır. Bu aralık ana ve tali ayırt etmeksizin aksatan aksa iki dikme arası 20-25 cm. arasında değişmektedir.

Bu aralıkların küçülmesinin nedeni taş kırıklarından olan dolgu gerecinin yerinde durabilmesini sağlamaktır. Köşe dikme kesit alanı ortalaması 14.5x10.3 cm. ana dikme 12x6 cm. olarak saptanmıştır.

Özellikle daha yeni döneme ait olan taş dolgulu örneklerde yatay elemanlar pencere ve kapı alt ve üst kısımlarının dışında tüm duvar boyunca devam etmiştir.

Dolgu taşları dere ve yamaçlardan temin edilir. Birçoğu sıvanmadan bırakılan bu evlerde, iskelet bitirildikten sonra, çatkının dış kısmı tahta kalıp çakılarak içeriden çamur harcıyla örülür.

Örnekleri daha çok Bağlar kesiminde bulunan taş dolgulu duvarların çalışma kapsamındaki oranı % 41 olmasına rağmen, dikme aralığı 20-25 cm. olan taş dolgulu yapılar %18’dir.

Çatkı elemanlarının bağlantısı demirci çivisiyle sağlanmıştır. Bazı örneklerde tabana oturan ucunda kertmeler yapılmıştır. Boyutları 12x9 cm. olan yanlamalar orta Avrupa ve Amerikan sisteminde olduğu gibi alt ve üst tabanı değil de, bir ucu pencere üst kotu seviyesinde köşe dikmeye alt ucu pencere köşe dikmesini keserek alt tabana bağlanmıştır.

Yanlama sistemi, Orta Avrupa ve Amerikan sisteminden farklı olduğu gibi, taş dolgulu tip ile kerpiç ve ahşap dolgulu tipler arasında da özellikle köşe noktası ile pencere arasında kalan kısımda taş dolgulu örneklerde yatay yüklere karşı daha iyi önlem alınmıştır.

Pencere kenar dikmesiyle yanlamanın kesiştiği noktadan köşe dikmenin alt tabanla birleştiği noktaya ve pencere üst başlığının (kuşaklama) köşe dikmesiyle birleştiği kısma alt ucu, pencere kenar dikmesiyle üst tabanın bağlantı kısmına üst ucu gelecek şekilde iki ayrı kısa yanlama düzenlenmiştir.

Taş dolgulu örneklerde ara dikmeler duvar boyunca devam eden yatay elemanlar tarafından kesilmiştir.

 

Taş-Kerpiç Dolgulu İskeletli Duvarlar:

Taşıyıcı dikmeler köşeler, kapı-pencere kenarlarına ve birbirini kesen duvarların birleştiği noktalar göz önünde tutularak taksim edilmiştir. Doldurulacak malzemeye göre tali dikmeler yerleştirilmiştir.

İki ayrı sistem tespit edilmiştir.

1. Dikme aralığı 30-35 cm. olan örnekler

2. Dikme aralığı 40-45 cm. olan örnekler


Birinci tip sistemde, 14x11 cm. kesit boyutlu dikmeler, kesit boyut ortalaması 11x8 cm. olan iki tali dikme ile bölünmüştür. Dikme aralığı 30-35 cm. arasında olan bu örneklerde, taş dolgulu evler kerpiç dolgulu evlerden daha fazladır. Taş dolgulu örneklerde %17.3, kerpiç dolgulu örnekler %0.65’dir. Yanlama sistemi dikme aralığı 20-25 cm. olan taş dolgulu yapılarla aynıdır.


İkinci tip sistemde, dikmeler arası tek tali dikme ile bölünmüştür. Tali dikme ile ana dikme arasında işçilik ve kesit alanları açısından çok az farklılıklar vardır. Ana dikme kesit boyutları ortalaması 14x12 cm. tali dikme ortalaması 12x10 cm. olan bu yapılarda dolgu malzemesi daha çok kerpiçtir. Birçok özellik bakımından kerpiç dolgulu iskeletli yapılarla benzerlik göstermektedir. Dikme aralığı 45 cm. olan bu sistemde, kerpiç dolgulu örneklerin oranı %24, taş dolgulu örneklerin oranı %11’dir.

 
İç Bölme Duvarlar

İç bölme duvarlar, kullanıldıkları malzemeye göre farklılıklar göstermektedir. Bunlar;

- Taş ve kerpiç dolgulu iskeletli duvarlar,

- Kerpiç yığma duvarlar,

- Ahşap kaplamalı duvarlar,

 
Taş ve kerpiç dolgulu iskeletli duvarlar:

 Dış yüzeylerde olduğu gibi, kapı boşlukları bırakıldıktan sonra belirli aralıklara düşey taşıyıcı dikmeler yerleştirilir. Taşıyıcı dikmeler arası kerpiç ve taş kırıklarıyla doldurulduktan sonra sıvanır. Yatay ve çapraz çatkı elamanları dış yüzeylere oranla daha az kullanılmıştır.


Kerpiç yığma duvarlar:

Zemin kattaki taş ve kerpiç duvarlar üzerinde devam eden, içinde şöminenin bulunduğu yığma duvarlardır. Köşe noktalarına ahşap dikmeler konulur.


Ahşap kaplamalı iç bölme duvarlar:

 Islak hacimlerde uygulanmış olan bu tipte, tahtalar özel bir geçme türü kullanılmayıp, demirci çivisiyle birleştirilmiştir. Hem yatay, hem de dikey olarak kullanılan kaplama tahtaları, 2-4 cm. kalınlıktadır. Bu şekilde biçimlendirilmiş örnekler, yazlık kısım olan Bağlar bölgesinde çıkma yapan tuvaletlerde saptanmıştır.

 
Sonuçlar ve Tartışma .

Zemin kat duvarlarında %94 oranında taş, diğer malzeme ile birlikte kullanılmıştır. Özellikle arka duvarlarda % 80 oranında sadece taş duvarlarla inşa edilmiştir. “Nemli zeminli ilişkisi açısından, inorganik bir malzemenin duvarlarda uygulanması doğru çözümdür.”

Bu duvarlarda malzeme ve konstrüksiyon açısından farklılıklar bulunmaktadır. Farklı yönlerde farklı malzeme kullanıldığı gibi, aynı yönde iki malzeme birlikte yer almıştır. Taş, kerpiç, ahşap, taş-kerpiç, kerpiç-ahşap, ahşap-kerpiç birlikteliği söz konusudur.

Yukarı duvarda yaygın olarak kullanılan taş, yan ve aşağı duvarlarda azalmıştır. Özellikle aşağı duvarların bir kısmının açık olması (bahna), ahşap kullanımını artırmıştır.

Genelde sıvasız bırakılan zemin kat duvarlarında derz sıvası çok azdır.

Yaşama katı duvarları, birkaç örneğin arka duvarı dışında ahşap, kerpiç, taş dolgulu ahşap iskeletli duvarlardır.

Zemin kat duvarlarında saptanan malzeme ve konstrüksiyon farklılıkları yaşama katı duvarlarında da söz konusudur.

Dolgu gerecine göre dikme kesit alanları ve dikme aralığı farklıdır. Daha eski tarihli kerpiç dolgulu duvarlarda 70-75 cm. olan dikme aralığı, taş dolma duvarlarda 20-25 cm. kadardır.

Kerpiç dolgulu duvarlar çamur harcıyla sıvanmasına karşın, taş dolgulu duvarlar sıvasız bırakılmıştır.

Yaşama katı duvarlarında;

Kerpiç dolgu duvarlar > Taş dolgulu duvarlar > Ahşap dolgulu duvarlar olduğu saptanmıştır.

 

Daha yüksekte ve yazlık olarak kullanılan bağlar bölgesinde taş ve taş dolgulu duvarlar, çarşı bölgesinde ise kerpiç dolgulu duvarların fazla olduğu tespit edilmiştir.

 

HAZIRLAYANLAR:

Şeref KAYA

Araştırma Görevlisi Z.K.Ü. Safranbolu Meslek Yüksekokulu

Burhanettin UYSAL

Doç. Dr. Z.K.Ü. Safranbolu Meslek Yüksekokulu

M.Reşat SÜMERKAN

Yrd. Doç. Dr. K.T.Ü. Mimarlık Fakültesi

Gülçin

  • Restorasyon Forum
  • **
  • İleti: 84
  • Cinsiyet: Bayan
Ynt: Safranbolu Evlerinin Mimari Ve İskelet Yapısı
« Yanıtla #1 : 01 Mayıs 2010, 19:47:42 »
gerckten cok yararlı bilgiler teşşkürler:):)

Taraklı evlerinin yapısı icinde Safranboluya benziyor deniliyor Taraklı evleri hakkında bir bilginiz varmı??

falmarindi

  • Yeni Üye
  • *
  • İleti: 13
  • Cinsiyet: Bayan
Ynt: Safranbolu Evlerinin Mimari Ve İskelet Yapısı
« Yanıtla #2 : 21 Temmuz 2010, 11:08:03 »
elinize sağlık, gerçekten faydalı bir çalışma olmuş. konu ile daha kapsamlı araştırma yapmak isteyenler için kaynakça verebilmeniz mümkün mü?
Geçmişine sahip çıkmayanın geleceği olmaz.

Emre ÖZMEN

  • Restorasyon Forum
  • **
  • İleti: 54
  • Cinsiyet: Bay
Ynt: Safranbolu Evlerinin Mimari Ve İskelet Yapısı
« Yanıtla #3 : 07 Ağustos 2010, 01:54:09 »
 alkışla alkışla harika bi çalışma olmuş kardeşim. alkışla alkışla bunları okuyunca resimleri görünce orada yaptığım çalışmalar geldi aklıma. Acilen saranbluya gitmem lazım. Özledim safranbolumu :D
E.ÖZMEN

Öznur ÖZGEN

  • Restorasyon Forum
  • **
  • İleti: 80
  • Cinsiyet: Bayan
Ynt: Safranbolu Evlerinin Mimari Ve İskelet Yapısı
« Yanıtla #4 : 04 Eylül 2013, 15:24:16 »
Şeref Kaya... canım hocam.

 

* Bizi Takip Edin

Son Mesajlar

Ynt: KKTC Lefkoşa Selimiye Camii (Aya Sofya Katedrali) Gönderen: karacanenes
[25 Mart 2024, 12:09:22]


Teknik Personel Gönderen: TAŞYAPI
[24 Mart 2024, 16:13:27]


ÖN MUHASABE VE MİMAR PERSONEL ALIMI Gönderen: osman.blnk
[24 Mart 2024, 10:19:47]


Restorasyon alanında iş arıyorum Gönderen: Sudenur uysal
[22 Mart 2024, 19:19:58]


RESTORASYON ALANINDA DENEYİMLİ İNŞAAT TEKNİKERİ Gönderen: cabiyotlu
[22 Mart 2024, 11:02:48]


Ynt: NAKKAŞ/KALEMİŞİ/RESTARASYON EKİBİ Gönderen: nAKkaŞBey38
[22 Mart 2024, 01:59:53]

SimplePortal 2.3.7 © 2008-2024, SimplePortal