Foça Belediyesi’ne ait Top Dağı Mevki’inde bulunan üç adet Yel Değirmeni'nin restorasyon çalışması tüm hızıyla devam ediyor.
Tarihi yel değirmenlerinin restorasyon çalışması; İzmir Büyükşehir Belediyesi, Foça Belediyesi ve Kültür ve Turizm Bakanlığı Foça Kazıları Başkanlığı tarafından gerçekleştiriliyor.
Yel değirmenlerinin restorasyon çalışmasında önemli bir yeri kaplayan ahşap işçiliği olumsuz hava koşullarında dahi atölyede çalışılarak monte edilecek.
Üç adet yel değirmeninin bulunduğu alan; seyir tepesi ve arkeolojik park olarak değerlendirilerek Antik Phokaia kenti günümüz Foça’sıyla buluşacak.
Yel Değirmenleri, Ana Tanrıça Kutsal Alanı ve Antik Tiyatro:18. veya 19. yüzyıla ait olan ve kısmen korunmuş üç yel değirmeninin bulunduğu tepenin üzerinde antik çağda Ana Tanrıça'nın (Kybele) kutsal alanı bulunmaktaydı. Bu alana, tepenin güneybatısındaki kayalara oyulmuş merdivenlerle ulaşılmaktaydı. Bu çevrede kayalara oyulmuş 150 kadar adak nişi bulunmaktadır. Bu nişlerin bazıları kabartmalı olarak yapılmıştır. İçleri düz olanlara ise mermer kabartmalar konuyordu. Bu nişler, Arkaik, Klasik ve Helenistik dönemlerde (M.Ö. 7.-l. yüzyıllar) kayalara oyulmuştur.
Aynı tepenin batı yamacında; İ.Ö. 340–330 yıllarına tarihlenen tiyatro da son dönem kazılarında bulunmuştur. Anadolu’nun en eski tiyatrosudur. Kazı iki ayrı bölümde yapılmış olup, 1. bölümde Analemna duvarı iyi korunmuş halde ortaya çıkarılmıştır. 4.5 m. yüksekliğindedir. 2. bölümde ise 4 ayrı basamak ortaya konmuştur. Basamaklarda “Fuyte Oyta” yazısına rastlanmıştır. Buradan her mahallenin ayrı bir bölümde oturduğu ortaya konulmuştur. İ.S. 1.yy.da seramik çöplüğü 2.yy.da da nekropolis olarak (mezarlık) kullanılmıştır. Roma döneminde bir etkinlik göstermemesinde bu dönemde kentte başka bir tiyatro olduğu ortaya çıkmıştır. Ancak henüz saptanamamıştır. Dayanıklı bir taş türü olmayan ve yörede “Foça taşı” olarak anılan tufadan yapılmıştır.
Foçafoça
