Yol Çalışması Sırasında Amisos Hazinesi BulunduMustafa Önal - Samsun'da 1995 yılında yol çalışması sırasında bulunan ve paha biçilemeyen Amisos Hazinesi Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi'nde sergileniyor. 
Türkiye'nin önemli hazinelerinden biri olarak gösterilen 64 parçadan oluşan Amisos Hazinesi, Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi'nde en dikkat çeken eserlerin başında bulunuyor.
İlkadım Belediyesi tarafından 1995 yılında Cedit Mahallesi'nde yol genişletme çalışmaları sırasında bulunan Pontus Krallığı dönemine ait aile mezarından çıkarılan som altından ince işçilikle yapılmış kadın başlı bilezik, aslan başlı bilezik, yılan şeklinde bilezik, zafer tanrıçası şeklinde küpe, eros şeklinde küpe, saç tokası, yüzük, bileklik, düğme ve kolye gibi parçalardan oluşan hazine, özel bir sistemle korunuyor.
Müzede Amisos Hazinesi'nin yanı sıra, 1974 yılından beri Samsun'un Bafra ilçesinde sürdürülen İkiztepe kazılarından çıkarılan ameliyatlı kafa tasları ile mozaikler de dikkat çekiyor.
İkiztepe kazılarıyla birlikte, Vezirköprü ilçesinde sürdürülen ve Hitit'lerin kutsal kenti Nerik'in izlerinin arandığı Oymaağaç kazılarında çıkarılan eserler de müzede sergileniyor.
Müze Müdürü Muhsin Endoğru, Aa muhabirine yaptığı açıklamada, müzede yer alan Samsun'un simgesi haline gelmiş Amisos Hazinesi'nin ziyaretçilerden büyük ilgi gördüğünü söyledi.
Müzede yaklaşık 10 medeniyetten 17 bin civarında eser sergilendiğini belirten Endoğru, "1981 yılından itibaren faaliyet gösteren müzede, Samsun ve çevresinde yapılmış olan arkeolojik kazılardan çıkan eserler sergilenmektedir. Bu eserler kalkolitik eski tunç çağı, Hitit, Helenistik, Roma, Bizans, Osmanlı dönemlerine ait eserdir. Ayrıca Samsun yöresine ait etnografik eserlerde mevcuttur. Müzede sergilenen nadir eserler arasında, Amisos mozaiği, Bronz heykel, ameliyatlı kafa tasları yer almaktadır" dedi.
Endoğru, Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi'ni yılda ortalama 30 bin kişinin ziyaret ettiğini kaydetti.
Amisos'un Kisa Tarihçesi
Eski Samsun (Amisos), M.Ö. 7. yy'da Grek asilli Miletos kolonistleri tarafindan kurulmustur. Miletoslular, Kit'a Yunanistan kolonistlerinden daha geç olarak kolonizasyon hareketlerine baslamislardir. (M.Ö. 670). Ege Bölgesini isgal edilmis bulduklarindan, Marmara ve Karadeniz kiyilarinda ticaret ve balikçilik merkezi olmaya uygun yerlere yerlesmislerdir. Bu yerlesme yerlerinin önemlilerinden biride Amisos olmustur.
Amisos, Küçük Asya'nin kuzeyinde Pontus Bölgesinde ayni adi tasiyan körfezde bir kiyi sehri olarak kurulmustur. Sehir Kizilirmak (Halys) ve Yesilirmak (iris) nehirlerinin arasinda, deniz kenarinda, bir tepenin üzerinde yer almaktadir. Açik bir liman görünümünde olan sehir, gerek hinderlandiyla iliskisinin elverisli durumu, gerekse Sinop (Sinope) ile Trabzon (Trapezus) limanlari arasinda kullanisli tek liman olmasi nedeniyle özellikle Eski Çagda önemli bir yer tutmustur. M.Ö IV. yy'yilin sonlarina kadar Atinalilarin hakimiyeti altinda kalan Amisos, 370'de Perslerin eline geçmis, Anadolu'nun Büyük Iskender tarafindan ele geçirilmesinden sonra Pontus Kralligina katilmistir. (M.Ö.III. yy). Pontus Krali Mitridades ile Romalilar arasindaki savaslar sirasinda Amisos ismi sIk sIk duyulmustur. Romali General Lucullus tarafindan kusatilmis ve sehrin düsmesi üzerine Amisos, Roma imparatorluguna dahil olmus ve yeniden imar edilerek eski ününe kavusmustur. Bizans döneminde Psikoposluk merkezi haline gelen sehir, büyüyüp gelismeye devam etmistir.
Amisos HazinesiSamsun, Merkez, ilkadim Belediyesinin Cedit Mahallesinde, Amisos Antik Kenti içerisinde yol genisletme çalismalari sirasinda 28 Kasim 1995 Sali günü açilan bir delik (bosluk) görüldügü ihbari üzerine Müze Arastimacilari ile bildirilen yere gidilerek hemen çalismalara baslanmistir.Konklemera tipi kaya kitlesinin oyulmasi ile yapilmis, tavan-taban ve duvarlari horosanla sivanmis 5x5 m. ebadinda 2.30 m. yüksekligindeki mezar odasi içerisine yerlestirilmis 5 adet mezardan üçünün kullanildigi, ikisinin bos oldugu görülmüs ve böylece burasinin bir aile mezari oldugu tesbit edilmistir.
Kulanilmis olan üç mezardaki iskeletlerin olusturdugu buluntularin incelenmesinden, birinin erkek, ikisinin bayan mezari oldugu; ayrica altin ziynet esyalari (ölü hediyeleri) çanak-çömlek, cam ve mermerden yapilmis arkeolojik eserlerin ilk inceleme ve degerlendirilmelerinden, erkek mezarinin Pontus kralliginin en üst düzeyindeki yöneticilerinden (kral, komutan, prens gibi) birine, bayan mezarlarindan birinin bu ünlü kisinin (kralin) esine (kraliçeye) digerinin de kizina ait olabilecegini düsünmekteyiz.
insitu halde bulunan mezarda ölü hediyelerinin (takilarinin) uygun yerlere yerlestirildigi görülmüstür. (yani taç kafa üzerinde, kolye boyunda, küpe kulak hizasinda vb.)
Amisos, en parlak dönemini (altin çagini) Pontus Krali Mithridades VI zamaninda yasamis, imparatorlugun yönetim merkezi olmustur. Kültür ve sanatta bu dönemde gelisip yayginlasmis, antik çagin en gelismis sikke darphaneleri ile birlikte seramik atölyeleri de Amisos'ta bu dönemde kurulup gelistirilmistir. Bu mezarlarin zenginligi, altin ölü hediyelerinin kalitesi, ince isçiligi ve kullanilan semboller Mithridades VI döneminde basilan Amisos sikkeleri üzerindeki sekil ve sembollerle büyük benzerlik göstermektedir.
Bu mezar odasinin iki ayri dönemde kullanildigi, pismis toprak (seramik) cam, metal ve mermer eserlerin M.Ö.IV.yy'a tarihlenmesi gerektigi; altin süs esyalarinin ise M.Ö.I.yy'a ait oldugu görüsündeyiz.
Amisos Hazinesinin Listesi (Dökümü)
1- Cam Eserler : 1 adet tabak (phiale), 1 adet kase.
2- Mermer Eserler : 2 adet Alabastron
3- Madeni Eserler : 1 adet Pudriyer.
4- Pismis Toprak (Seramek Eserler) : 1 adet kandil, 2 adet buhurdanlik, 3 adet koku kabi, 2 adet amphoriskos (çift kulplu testicik).
5- Altin Eserler : Amisos Mezar Buluntularinin büyük çognlugu (%80'i) som altindan (24 ayar) süs esyalari olusturmaktadir. Oldukça ince bir isçilige sahip olan bu eserlerin gerekli konservasyon islemleri yapildiktan sonra yapildiklari dönemdeki M.Ö. 1.yy) gibi sekillendirilmislerdir. Bu buluntularin sekillendirmelerden sonra listesi.
1- Çift kadin basli bilezik, 1 çift aslan basli bilezik, 1 çift yilan seklinde bilezik, 1 çift Nike (zafer tanriçasi) seklinde küpe, 1 çift eros seklinde küpe, 1 adet saç tokasi, 1 adet yüzük, 3 adet bileklik, 10 adet aplik (hippokampos denilen yarisi at yarisi balik seklindeki yaratiklar üzerinde lir çalan nereidler yani deniz perileri tasvir edilmis), 13 adet dügme (11 adeti sedef kakmali-meduza kabartmali, 2 adeti yakut kakmali), 4 adet aplik (dikdörtgen plaka seklinde) 4 adet kolye, 1 adet saç bagi, 1 adet zil seklinde parça, 2 adet boru-boncuk dizili kolye.
Böylece Amisos Hazinesi toplam olarak altmisdört (64) parça eserden olusmustur.
Gerek kalitesi- ince isçiligi ve gerekse eskiligi (2400 yillik tarihi) ile Cumhuriyet döneminde Türkiye'de bulunmus bu önemli koleksiyonu yurtiçinde ve yurt disinda en etkili sekilde tanitarak Samsun'un yogun bir turist akimina sahne olmasini saglamaliyiz.
Bu tarihi firsati iyi kullanip degerlendirmek zorundayiz. Bu konuda basta basin-yayin organlari olmak üzere tüm turizmcilerin, seyahat acentalarinin, kültür ve turizm alaninda etkinliklerde bulunan vakif-klüp ve dernekleri, Samsun'u ve karadenizi seven herkesin etkili çalismalar yapmasini ve Samsun Müze Müdürlügü ile sürekli isbirligi içerisinde olmalarini diliyoruz.
Mustafa AKKAYA (Samsun Müze Müdürü)
